Vrijheid en Onontkoombaarheid

Wie het eerst komt….

Net een prachtig boek uitgelezen, namelijk ‘De jaren van onschuld’ van de schrijfster Edith Wharton. Meeslepend, beklemmend en ook herkenbaar. Kun je je ooit ontworstelen aan het milieu, de onuitgesproken wetten, waarmee je bent opgegroeid. En ook de kracht/macht van de massa en het (on)vermogen daar als individu tegenin te gaan.

Natuurlijk, de mens ontwikkelt zich gedurende zijn leven (althans, dat valt te hopen), maar kom je ooit geheel los van de wortels waarop je totale persoon is gebouwd? Of net als bij de bloemen, de planten, de bomen, sterft (figuurlijk gezien dan) het individu wanneer het loskomt van de wortels.

De Oorsprong

Ik vermoed dat zelfs de meest vrijgevochten personen, wanneer zij eerlijk zijn, diep van binnen nog wel eigenschappen herkennen, die gerelateerd zijn aan de ontwikkelingsfase, en dan specifieker, het milieu, de omgeving, waarbinnen deze ontwikkeling heeft plaatsgevonden.

Moeilijk om toe te geven, maar naarmate de jaren verstrijken, zullen er steeds meer ’trekjes’ zichtbaar worden, waar men zich misschien wel heel lang en heel hard tegen verzet heeft. Van die kleine momenten waarop je je plotsklaps bewust wordt dat de ‘appel niet ver van de boom’ valt.

Dit brengt me bij de titel van deze blog: ‘Vrijheid en Onontkoombaarheid’. Verwachtingsgedrag, verlangd gedrag en de moeilijkheid en gewenstheid hier onderuit te komen. Wanneer is iets vrijheid en wanneer is iets onontkoombaarheid. Een dilemma welke Lev Tolstoj zich ook al oplegde en uitvoerig door hem beschreven wordt in epiloog 2 van ‘Oorlog en Vrede’.

Wordt een mens daadwerkelijk ooit vrij in handelen en denken, ook als men zich aan de groep ontworsteld heeft. Naarmate de tijd verstrijkt en men meer te weten komt over de persoonlijke achtergrond van een individu, des te meer er vaak een patroon valt te ontwaren, waardoor men de neiging heeft te zeggen dat iets onontkoombaar was.

Laat me maar eventjes

Net als de hoofdpersoon Newland Archer in het boek van Edith Wharton op het einde toch een keuze maakt, die op het eerste gezicht verrassend lijkt, maar bij nadere beschouwing onontkoombaar was. Gezien het achterliggende leven en de daarbij aangeleerde ‘vaardigheden’, kon Newton, als produkt zijnde van de in zijn tijd in zijn milieu (groep) heersende opvattingen, ook eigenlijk niet anders dan deze keuze maken, zelfs na zoveel jaren.

Een mens kiest immers vaak voor de vertrouwde weg, in plaats van het onbekende. Zodoende lijkt een mens vrij als deze zich heeft ontworsteld aan de hem benauwende verplichtingen, maar is hij dan ook wel daadwerkelijk vrij? Blijft er niet altijd een basaal laagje ergens in de ziel van de mens liggen, gevuld met ‘overblijfselen’ uit de ontwikkelingsfase.

Feit blijft wel, mijns inziens, dat een mens altijd moet blijven pogen zijn eigen ideeën te blijven uitdragen. In mijn belevingswereld is iets niet zwart of wit, links of rechts, maar meestal een combinatie van beide kanten. Misschien gaan vrijheid en onontkoombaarheid meer en beter samen, dan wij denken.

Onderdeel uitmaken van een groep kan wellicht juist positief zijn, mits er maar voldoende vrijheid blijft voor de keuzes van het eigen individu. Een massa kan binden, kan zorgen voor een eigen identiteit, maar moet nooit op monomorfie gaan lijken.

Groepsgedrag

Denk aan de derde wet van Isaac Newton: actie = – reactie. Als de groep te gelijkend wordt, zonder enig tegengeluid of weerwoord, kan er een reactie ontstaan die niet gewenst is. Naarmate de groep groter wordt, zal de reactie, volgens deze derde wet, evenredig zo groot zijn. Zolang er voldoende ruimte is voor eigen identiteit binnen de massa, zal er voldoende weerstand worden ontwikkeld, waardoor de beweging altijd geremd zal worden.

Vrijheid en onontkoombaarheid, namelijk het onderdeel uitmaken van een groep, gaan dan hand in hand. Zonder elkaar te verstikken toch samen een band, een binding die juist misschien de meest extreme kanten van menselijk gedrag dempt.

Toepasselijk genoeg bij deze blog, was ik afgelopen week bij de zeer verdienstelijke uitvoering ‘De Jossen’ door de Haarlemse amateur-toneelgroep Bende. ‘De Jossen’ is een stuk, geschreven door de Vlaamse auteur Tom Lanoye.

In dit stuk wordt op een beklemmende wijze zichtbaar gemaakt wat een groep en de daaruit voortvloeiende groepsverwachtingen teweeg kan brengen bij zowel groep als individu, als er geen ruimte is voor de eigen identiteit. Juist daardoor valt uiteindelijk de gehele groep uit elkaar.

Even alleen….

Is het sowieso niet dat een groep/massa, bijeengehouden door een gedeeld principe dat niet onderdeel uitmaakt van ieders oerzielselen, gedoemd is uiteen te vallen. De ellende is alleen dat de reactie die de groep teweegbrengt, zijn kwalijke gevolgen vaak dan al heeft doen gelden voor individu en maatschappij. Hier zijn, helaas, voorbeelden te over van in de recente geschiedenis.

Elkaar ‘gevangen’ houden in zelf gecreëerde verwachtingspatronen, een zelf in stand gehouden groepsdruk, leidt alleen maar tot problemen uiteindelijk. Daarentegen kan het zonder probleem kunnen hebben van eigen ideeën cq. opvattingen binnen een groep, leiden tot een klimaat waarin het onderling vertrouwen en respect alleen maar zal groeien. Luisteren naar en accepteren van elkaar.

Toepasbaar op micro-, lees groepsniveau, alswel macro-, lees wereldniveau. Zolang landen met elkaar kunnen blijven praten zonder over alles precies hetzelfde te moeten denken, en respect betonen voor de soms afwijkende meningen van een ander land, is er een grotere kans op stabiliteit en vrede dan als een land een ander land zijn principes wil opleggen.

Natuurlijk begrijp ik best dat dit theoretisch gezien allemaal wel mooi klinkt, maar dat er in de praktijk met veel meer factoren rekening moet worden gehouden. Het voert op dit moment alleen iets te ver om dat er allemaal bij te gaan halen in dit artikel, dan kan ik beter een boek gaan schrijven.

In dit artikel gaat het mij voornamelijk om het belang de ogenschijnlijk tegengestelde begrippen vrijheid en onontkoombaarheid te plaatsen in een meer harmonieus model. Het hoeft elkaar niet te bijten, het kan elkaar juist op een positieve manier versterken, mits de verhouding tussen beiden maar goed gedoseerd wordt.

Vrijheid en Onontkoombaarheid

In die zin kan onontkoombaarheid  misschien maar beter geaccepteerd worden als gegeven, in plaats van zich er tegen te blijven verzetten. Of je nu wilt of niet, je zult altijd wel iets bij je blijven dragen uit het verleden, zowel positief als negatief. Beter zou zijn die, door het accepteren zo uitgespaarde, energie te besteden aan nuttiger dingen.

Ook dat is vrijheid, mits je dus maar wel de kans krijgt een eigen stuk identiteit op te bouwen, zodat die energie ook aan dingen kan worden besteed waar je zelf achter staat. Een blijer en gelukkiger individu zal uiteindelijk een groep alleen maar versterken. Iets is zo sterk als de zwakste schakel in de keten!!!!

Rust en Schoonheid

Tot zover voor deze keer; mocht de blog je bevallen, schrijf je dan in en mis geen enkele blog meer!!!! Reacties op de blog zijn ook altijd meer dan welkom!!!!

Groetjes, René

---

---

---

---